KHÉP LẠI VỤ NGUYỄN LÂN: NÊN CÔNG BẰNG VỚI CỤ

Chu Mộng Long

Bài này xem như kết thúc “vụ án” Nguyễn Lân. Nó gần như vụ án vì đang có dấu hiệu kết án. Đừng đổ dân kết án. Dân không có quyền kết án, dù dư luận có phần cực đoan với những chỉ trích nặng nề. Tôi cũng đã chỉ trích, nhưng không chỉ trích Nguyễn Lân mà chỉ trích những người có học hàm học vị cố tình bênh vực cái sai, làm cho cái sai chồng lên cái sai. Quyền lực mới có quyền kết án. Những người có quyền lực trong học thuật đang muốn lôi kéo chính quyền nhân danh chính thống kết án Hoàng Tuấn Công và kết án dư luận “a dua” theo Hoàng Tuấn Công.

Càng cố tình trấn áp, không khí càng căng thằng. Trò kết án đã kích dư luận bùng phát muốn xổ toẹt Nguyễn Lân, đến mức đòi hủy bỏ công lao, hủy sách và hủy các giải thưởng của Nguyễn Lân.

Theo tôi, như vậy là không công bằng với cụ Nguyễn Lân!
1) Như tôi từng viết, thời bình dân học vụ, làm được như cụ Nguyễn Lân đã là phi thường. Công lao của cụ là không thể xổ toẹt. Nhưng sau cả thế kỉ cách mạng, giáo dục đã đẻ ra hàng vạn giáo sư tiến sĩ mà không vượt qua tầm của cụ, đã không thấy cái sai mà lại còn bênh vực cho cái sai của cụ là hết sức tầm thường. Đó là một nền giáo dục nhồi sọ, chỉ sản xuất ra hàng giáo sư tiến sĩ ăn theo nói leo tệ hại.

Phê Nguyễn Lân tôi cũng đã góp phần phê rồi. Đúng ra là làm trọng tài cho cuộc tranh luận về Nguyễn Lân và Hoàng Tuấn Công. Quan điểm rõ ràng. Hoàng Tuấn Công và những người phê Nguyễn Lân đúng. Nguyễn Lân không dốt so với thời đại bình dân học vụ ấy. Nhưng những người có học hàm học vị hiện nay dốt, vì không chịu nhận ra cái sai mà vẫn cãi hàm hồ. Càng cãi càng lộ ra sự dốt nát và càng gây hại cho tên tuổi Nguyễn Lân. Yêu nhau như thế bằng mười hại nhau!

2) Tên tuổi Nguyễn Lân tôi có biết, nhưng chủ yếu biết qua truyền thông. Thú thực, một người ham đọc sách như tôi nhưng tôi chưa bao giờ đọc sách Nguyễn Lân. Đến bây giờ mới chịu khó đi tìm và tra cứu xem Hoàng Tuấn Công phê có đúng không. Và cũng đến bây giờ, qua trang của Lê Mạnh Chiến mới biết ông có khoảng 40 đầu sách chung và riêng. Điều đó cũng chứng tỏ Nguyễn Lân có thể ảnh hưởng ở đâu đó trong trường phái mê tín ông, nhưng không ảnh hưởng đến học thuật và toàn dân. Cho nên sách của Nguyễn Lân chỉ có thể có hại đối với loại trí thức ăn theo nói leo chứ không đến mức “có hại cho tiếng Việt”, “có hại cho học thuật” như một số người phóng đại. Bằng chứng, trừ những người như nhà báo Thanh Hằng, GS. Nguyễn Đức Tồn, PGS. Lê Đức Luận…, còn lại, không ai dùng tục ngữ, thành ngữ, từ Hán Việt, chính tả như Nguyễn Lân. Những tiểu thuyết, sách giáo dục học của cụ thì gần như không ai biết. Cho nên việc xuất bản, tái bản sách Nguyễn Lân là chuyện kinh doanh của nhà xuất bản, hoàn toàn vô hại. Có cấm thì bệnh ăn theo nói leo vẫn tồn tại, chỉ có thể chữa bằng phương pháp khác chứ không phải… đốt sách như Tần Thủy Hoàng!

Sự thực Nguyễn Lân không có tầm ảnh hưởng lớn như mọi người phóng đại. Cả những người hết lời ngợi ca ông cũng chưa chắc đã đọc ông mà chỉ nói leo. Việc dùng sai, làm méo mó tiếng Việt như hiện nay hoàn toàn là do Bộ Giáo dục và Đào tạo, không do cụ Nguyễn Lân! Đừng sợ voi mà đổ lỗi cho kiến!

3) Không ít người đòi truy cứu giải thưởng Nhà nước, giải thưởng Hồ Chí Minh đối với trường hợp cụ Nguyễn Lân. Điều này càng cực đoan và không công bằng. Nếu đem so sánh từ khối lượng đến chất lượng sách của Nguyễn Lân, tôi dám chắc công lao Nguyễn Lân vĩ đại hơn rất nhiều so những người đã từng được giải thưởng. Về khối lượng, việc mấy ông nhà văn nhà veo viết đến chục tiểu thuyết, hàng trăm bài thơ cũng không thể so với một nhà khoa học viết một công trình. Một năm, một tháng, thậm chí một tuần, nhà văn nhà veo có thể viết được một quyển tiểu thuyết hay cho ra lò hàng trăm bài thơ theo cảm hứng, còn một nhà khoa học để cho ra một công trình, từ đọc sách, khảo cứu đến suy ngẫm và viết ra mất không biết bao nhiêu thời gian, công sức. Tôi trải nghiệm cả hai tôi biết rõ điều ấy. Về chất lượng, đành rằng Nguyễn Lân có sai, kể cả cẩu thả, nhưng tôi cũng lại dám chắc, nhiều công trình của nhiều kẻ ẵm các loại giải tương đương còn tệ hại hơn nhiều. Trên kia tôi bảo sách Nguyễn Lân không có hại (trừ chuyện đấu tố Trương Tửu và Trần Đức Thảo, nhưng đó là chuyện lịch sử). Nhiều quyển sách đoạt giải thưởng rất có hại: nịnh hót thần tượng, gieo rắc tư tưởng nô dịch, cổ vũ chiến tranh, bạo lực… mới thực sự có hại.

Ai có gan thì hãy lôi những ông từng đoạt giải ra mà truy cứu, tôi dám chắc ê hề!

Với tôi, các loại giải thưởng nhà nước trao cho cụ Nguyễn Lân là vô thưởng vô phạt, không đáng bận tâm! Cụ hoàn toàn xứng đáng như tên tuổi của cụ.

----------