Nhà văn Phạm Ngọc
Tiến. Ảnh: FB PNT.
Thấy không ít nhà văn quan tâm đến chuyện anh Đàm khóc mẹ rồi chị Trinh cặp bồ già. Bảo thật nhé, thối lắm. Đất nước bao chuyện đại sự thì ngậm hột thị. Biển thì giặc ngoài thù trong. Sau Formosa giết chết biển 4 tỉnh miền Trung đến Cà Ná rút tên chủ đầu tư Tôn Hoa Sen nhưng vẫn nằm trong quy hoạch. Thậm chí còn rút ngắn tiến độ. Lụt miền Trung giời người cùng kết hợp khi mưa cộng với 15 thủy điện xả lũ hành hạ dân nghèo. Hà Nội tiền nuốt Triển lãm Giảng Võ để xây nhà nhà cao 50 tầng tính nhốt dân cả một khu vực Giảng Võ, La Thành vì tắc đường khi cộng thêm ông kễnh xe buýt nhanh vào hoạt động nuốt hẳn 1/3 đường dành riêng. Nhiều nhiều lắm. Nhà văn không đụng được đến nỗi thống khổ đồng loại thì thôi nhơn nhơn đi đào bới mấy chuyện thị phi kia thì vứt mẹ bút đi cho xong. Bốt lại cái bài SỰ IM LẶNG CỦA NHÀ VĂN để gây sự với các vị đây.
SỰ IM LẶNG CỦA NHÀ VĂN
Phạm Ngọc Tiến
Kính gửi các nhà văn yêu quý.
Kính gửi các nhà văn yêu quý.
Không hiểu sao cứ
những lúc cuộc sống có biến cố xảy ra, bao giờ tôi cũng nghĩ đến các nhà văn
trước tiên. Chẳng hạn một đám cháy lớn. Một đám cháy, lẽ ra cần phải huy động
cứu hỏa và họ chính là người tất cả cần nhất trong tình huống đó. Nhưng không,
cứu hỏa đến với đám cháy là việc tất nhiên. Họ sẽ sử dụng chuyên môn của họ dập
tắt đám cháy. Một việc quá đỗi bình thường. Còn các nhà văn thì tôi nghĩ nếu họ
gặp đám cháy ấy họ sẽ làm gì?
Vâng, nếu gặp một
đám cháy thì các nhà văn sẽ làm gì? Câu hỏi ấy cứ xoay đi trở lại nhiều lần
trong tôi. Sứ mạng của họ không phải để dập lửa. Luận theo lô zích thông
thường, họ sẽ quan sát đám cháy, suy nghĩ rồi miêu tả nó. Những hậu quả. Bài
học rút ra từ rất nhiều góc độ. Thậm chí là họ diễn giải tâm lý đám cháy trong
nhiều chiều. Tất nhiên điều này có ích cho không chỉ nhà văn. Nhưng tôi biết sẽ
có không ít nhà văn bình thản đứng nhìn đám cháy và lặng lẽ bước đi. Cái đám
cháy ấy hoặc không đủ để tác động đến cảm xúc của họ hoặc nó chẳng liên quan
gì. Tóm lại là họ bước qua đám cháy bằng sự im lặng. Một sự im lặng được gọi
theo cách rất cũ kỹ ấy là vô cảm. Sự vô cảm cố hữu của đám đông trước những gì
bất thường xảy ra của đời sống vốn đã không còn là sự lạ ở ngày hôm nay.
Lần ngược lịch sử
văn học Việt Nam
Tôi nói những điều
trên từ đúc kết của chính mình. Những trang văn của các thế hệ đàn anh đã giúp
cho tôi những hiểu biết về đời sống về chiến cuộc về chân lý và lớn hơn là một
tình yêu cuộc sống. Có lẽ tôi trở thành nhà văn phần nhiều cũng là nhờ ở điều
này. Và tôi nhận thức được rằng, chẳng có sứ mạng to tát nào dành cho nhà văn
cả. Giản đơn chỉ là anh hãy sống và viết từ chính thu nhận đời sống. Vậy thôi.
Hãy là người trong cuộc.
Thưa các nhà văn
kính mến.
Xã hội của chúng
ta hiện nay đang ở trong một giai đoạn có quá nhiều biến động và khó khăn. Công
cuộc đổi mới 30 năm đã có không ít thành tựu làm thay đổi diện mạo xã hội và
đời sống người dân. Nhưng hơn bao giờ chúng ta đang phải đối mặt với những
thách thức lớn. Tình hình chính trị cũng như kinh tế của thế giới luôn trong
tình trạng khủng hoảng có những tác động nhiều mặt đến đất nước chúng ta. Trong
khu vực luôn căng thẳng vì những tranh chấp lãnh thổ, lãnh hải tạo ra sự khó
lường với những quốc gia có chung biển Đông. Hiểm họa ngoại xâm luôn hiển hiện
thường trực đối với biển đảo của đất nước. Kinh tế trong nước gặp vô vàn khó
khăn. Bộ máy quản lý bộc lộ những khiếm khuyết hệ thống. Phải thẳng thắn thừa
nhận một bộ phận không nhỏ đội ngũ lãnh đạo yếu kém, tham nhũng gây sự trì trệ
trên nhiều lĩnh vực. Môi trường sau những sai lầm từ những quyết sách của những
cán bộ có thẩm quyền đã kéo theo bao hệ lụy, thậm chí là hủy diệt môi trường mà
Formosa
Thừa nhận có rất
nhiều tác phẩm đề cập đến những vấn đề của đất nước hôm nay. Không ít nhà văn
miệt mài theo đuổi những giá trị của quá khứ thông qua những trang viết tái
hiện các cuộc chiến. Nhiều nhà văn viết về những mảng nóng xã hội. Nhưng tại
sao lại hiếm hoi những tác phẩm được công chúng đón nhận? Vì sao?
Mới đây một phóng
viên nữ hỏi tôi, tại sao trong những biến cố của đất nước hiếm thấy nhà văn các
anh lên tiếng. Có phải nhà văn cần sự lắng đọng của thời gian để nghiền ngẫm
mới phát biểu được bằng tác phẩm. Tôi chưa kịp trả lời thì nữ phóng viên cũng
là một nhà thơ này kết luận. Ngụy biện thôi, khi anh không dám mở miệng trước
lâm nguy dân tộc thì mặc nhiên anh đã đứng ngoài cuộc, đứng ngoài số phận nhân
dân. Tháng trước khi đi qua Hà Tĩnh, tôi ghé vào Kỳ Phương là một phường của
thị xã Kỳ Anh chịu trực tiếp hậu quả biển nhiễm độc từ thảm họa Formosa. Khi
biết tôi là biên kịch của một vài phim chính luận có chút ít sự chú ý, người
dân đã hỏi thẳng. Tại sao không làm phim về biển độc. Phải có những bộ phim nói
về chúng tôi chứ, đời sống của chúng tôi nếu các anh không nói ra thì ai nói.
Chúng tôi cần những phim như vậy. Trong cả hai trường hợp vừa nêu tôi đều im
lặng. Một sự im lặng xấu hổ đến mức tủi nhục.
Hãy khoan bàn đến
tác phẩm bởi rõ ràng câu hỏi nhà văn chúng ta đang đứng ở đâu lại là điều tiên
quyết. Tôi làm việc trong những căn phòng máy lạnh. Di chuyển bằng những phương
tiện đầy đủ tiện nghi, thu nhập khá và dứt khoát không nằm trong số đông nghèo
khó. Các nhà văn khác cũng vậy. Nếu có ai đó bần hàn thì đó chỉ là cá biệt của
sự lười biếng và bất tài. Nhà văn sống sung túc và được xã hội chiều chuộng.
Danh xưng nhà văn giúp chúng ta dễ dàng có vị thế. Khi có chủ trương dự án
bauxite Tây Nguyên, đứng trước những bất cập của dự án nhiều nhà khoa học, nhân
sĩ, trí thức…đã phân tích lên tiếng kêu gọi sự thận trọng của dự án. Lúc đó có
bao nhiêu nhà văn lên tiếng. Thậm chí đến cả ký vào bản kiến nghị cho dừng dự
án ngay chính tôi cũng không ký. Khi cá chết vì biển độc ở các tỉnh miền Trung
có được mấy nhà văn đăng đàn hoặc viết bài về thảm họa này. Ngay trên mạng xã
hội khi có những bài viết dũng cảm vạch tội Formosa
Tôi gọi thẳng ra
chúng ta im lặng bởi chúng ta sợ hãi. Nữ nhà báo nói rất trúng căn bệnh sợ hãi
của nhà văn. Khi anh không dám mở miệng, anh im lặng vì sợ liên lụy, sợ mất đi
bổng lộc thì đừng nói đến tác phẩm làm gì. Nhà văn đang đứng bên lề cuộc sống.
Câu trả lời là vậy. Đã đứng bên lề cuộc sống thì sao phản ánh được những gì của
cuộc sống diễn ra. Tất nhiên không phải tất cả nhà văn như thế. Vẫn có những
nhà văn dũng cảm xông xáo bất chấp mọi hiểm nguy để bám sát hiện thực đời sống
đưa vào tác phẩm. Đến đây chắc chắn sẽ có không ít nhà văn phản đối thậm chí dè
bỉu lên án tôi. Vâng, tôi biết mình chỉ là một nhà văn bình thường là loại nhà
văn số đông chứ không phải số ít nhà văn tài năng đặt được dấu ấn vào văn học.
Nhưng chả nhẽ vì thế mà tôi không có quyền nói ra. Tôi nói những điều này nhưng
thực chất cũng như tâm sự với chính mình. Sự sợ hãi đã khiến nhà văn chúng ta
im lặng. Đúng là thế.
Trở lại với đám cháy. Sự im lặng của nhà văn nghĩa là cái đám cháy ấy sẽ không được nhà văn khả dĩ tìm ra được phương cách ngăn chặn để nó đừng xảy đến tương tự trong tương lai, điều mà công chúng cần ở văn học. Khi nhà văn im lặng trước an nguy đất nước thì cái trách nhiệm công dân nhà văn sẽ chẳng còn tác dụng nếu không muốn nói một cách cực đoan là nó đã bị chối bỏ bằng sự vô dụng. Sự vô cảm của nhà văn suy cho cùng cũng là hệ lụy chung của xã hội nhưng nó gây ra di chứng nhiều hơn. Dĩ nhiên đó cũng chính là nguyên nhân thiếu vắng những tác phẩm để đời như đã từng trong quá khứ. Tôi nghĩ đã đến lúc nhà văn cần lên tiếng mạnh mẽ để bước đi cùng nhịp với đời sống. Để những đám cháy đừng xảy ra. Hy vọng là thế./.
Đà Nẵng 12/8/2016
PNT
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét