13/05/2020 09:25 GMT+7
TTO - Sau quyết
định của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao về vụ án Hồ Duy Hải, đã có nhiều ý
kiến trái chiều về quyết định của hội đồng. Tuổi Trẻ đã có cuộc trao đổi với ông
Bùi Ngọc Hòa, thành viên Hội đồng thẩm phán (Tuổi Trẻ, ngày 12-5).
Đại biểu Quốc hội Trương Trọng
Nghĩa - Ảnh: Việt Dũng
Sau cuộc trao
đổi này, các chuyên gia tiếp tục có ý kiến khác nhau về các luận điểm do ông
Bùi Ngọc Hòa đưa ra cũng như nội dung phán quyết của Hội đồng thẩm phán (HĐTP)
về vụ án này. Để rộng đường dư luận, Tuổi Trẻ giới thiệu thêm các ý kiến phân
tích về tính pháp lý của vụ việc.
* Đại biểu Quốc hội TRƯƠNG TRỌNG NGHĨA:
Cần hủy án, điều tra lại
Tôi thấy những
luận cứ mà HĐTP TAND tối cao đưa ra chưa đủ sức thuyết phục để giải quyết hết
những vấn đề được nêu ra bởi Ủy ban Tư pháp của Quốc hội và kháng nghị của Viện
KSND tối cao. Khi chưa giải quyết được hết những vấn đề đó thì quyết định giám
đốc thẩm sẽ làm nhiều người lo ngại, băn khoăn nhiều điểm.
Bộ luật tố tụng
hình sự (BLTTHS) hiện đang tiếp cận với sự tiến bộ của nền tư pháp của các quốc
gia phát triển nhưng theo tôi, quyết định giám đốc thẩm không phát huy được hết
những tiến bộ trong đạo luật đó, đặc biệt là nguyên tắc suy đoán vô tội. Mỗi
quyết định của tòa giám đốc thẩm vô hình trung sẽ trở thành án lệ hướng dẫn cho
công tác tố tụng về sau.
Tuy nhiên, những
sai sót về mặt tố tụng trong quá trình điều tra cũng như giai đoạn xét xử sơ
thẩm, phúc thẩm đã rất rõ. Ủy ban Tư pháp đã trực tiếp giám sát toàn bộ hồ sơ
vụ án, gặp Hồ Duy Hải trong trại giam, từ đó mới đưa ra nhận định đánh giá. Dựa
trên đánh giá của Viện KSND tối cao và Ủy ban Tư pháp thì những sai sót của quá
trình điều tra, bản án sơ thẩm, phúc thẩm là nghiêm trọng.
Cần minh định rõ
là kháng nghị của Viện KSND tối cao không hề nói Hồ Duy Hải bị oan, mà chỉ nêu
ra những vi phạm tố tụng nghiêm trọng nên đề nghị điều tra lại. Khi xét xử vụ
án nếu có sai sót nghiêm trọng về mặt tố tụng thì luôn luôn có nguy cơ oan sai,
nên việc hủy án điều tra lại là để tránh oan sai.
BLTTHS cũng có
những quy định chặt chẽ trong điều tra, thu thập chứng cứ cũng như xét xử. Nếu
việc tuân thủ các quy định này không đầy đủ thì phải điều tra lại, để có bản án
khác dựa trên cơ sở tuân thủ đầy đủ quy định đó thì sẽ có sức thuyết phục đối
với dư luận, với nhân dân, cử tri và cả chính bị cáo.
Trong một vụ án
giết người có mấy loại chứng cứ cực kỳ quan trọng.
Thứ nhất, chứng
cứ đầu tiên là vật chứng để chứng minh trực tiếp hành vi phạm tội, nhưng quá
trình thu thập đã vi phạm tố tụng nghiêm trọng. Các vật chứng chủ yếu được kết
luận là dùng để gây tội đã biến mất.
Thứ hai, dấu vết
như máu, vân tay nhưng việc thu thập, xét nghiệm có rất nhiều vấn đề.
Thứ ba, các loại
thời gian thời điểm của nghi can, những người khác có liên quan, thời gian thời
điểm bị hại tử vong... là yếu tố cần thiết để buộc tội giết người nhưng các yếu
tố này trong vụ án Hồ Duy Hải đều có sai sót nghiêm trọng, nên tôi cho rằng cần
hủy án điều tra lại.
Về phán quyết của hội đồng giám đốc thẩm
cho rằng kháng nghị của viện kiểm sát vi phạm pháp luật, theo tôi, những căn cứ
tòa đưa ra cũng chưa thuyết phục. Theo điều 379 BLTTHS, kháng nghị theo hướng
có lợi cho bị cáo thì không bị khống chế về thời gian. Kể cả khi bị cáo đã chết
vẫn có thể kháng nghị.
Việc Chủ tịch
nước quyết định bác hoặc chấp nhận đơn xin ân giảm không tác động đến tính sai
đúng của bản án. Nó khác với các quyết định kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm
của chánh án TAND tối cao hay viện trưởng Viện KSND tối cao. Pháp luật cũng
không có quy định khi có quyết định bác đơn xin ân giảm tử hình thì chấm dứt
các thủ tục tố tụng sau này (nếu có).
Do đó, dù quyết
định bác đơn xin ân giảm án tử hình của Chủ tịch nước đối với Hồ Duy Hải đang
có hiệu lực thì kháng nghị của Viện KSND tối cao theo hướng có lợi cho bị án
này vẫn có thể thực hiện bất cứ lúc nào.
* TS LÊ HUỲNH TẤN DUY (tổ trưởng bộ môn
tố tụng hình sự, khoa luật hình sự Trường đại học Luật TP.HCM):
Quyết định kháng nghị không trái luật
Đây là vụ án
được dư luận quan tâm rất lớn, nên sáng nay (12-5) tôi đã đọc bài trao đổi của
Tuổi Trẻ với ông Bùi Ngọc Hòa, thành viên HĐTP, từ rất sớm và nghiên cứu khá
kỹ.
Tôi có một số ý
kiến như sau: HĐTP TAND tối cao cho rằng quyết định kháng nghị giám đốc thẩm
của viện trưởng Viện KSND tối cao là không đúng pháp luật vì quyết định của Chủ
tịch nước bác đơn xin ân giảm án tử hình của Hồ Duy Hải đang có hiệu lực.
Theo điều 367
BLTTHS năm 2015 về thủ tục xem xét bản án tử hình trước khi thi hành không đặt
ra điều kiện Chủ tịch nước phải hủy quyết định bác đơn xin ân giảm án tử hình
trước khi viện trưởng Viện KSND tối cao thực hiện quyền kháng nghị giám đốc
thẩm.
Hơn nữa, theo
quy định tại khoản 2 điều 379 BLTTHS năm 2015, "việc kháng nghị theo hướng
có lợi cho người bị kết án có thể được tiến hành bất cứ lúc nào, cả trong
trường hợp người bị kết án đã chết mà cần minh oan cho họ".
Ở đây có một
điểm khá thú vị, đó là nếu HĐTP TAND tối cao cho rằng quyết định kháng nghị
trên không hợp pháp thì không cần phải xem xét lại vụ án. Tuy nhiên, có thể do
pháp luật tố tụng hình sự chưa điều chỉnh trường hợp đặc biệt này và đây cũng
là cơ hội để xem xét lại cẩn trọng, toàn diện và xử lý dứt điểm vụ án đối với
người bị kết án tử hình trên cơ sở kiến nghị, yêu cầu của Ủy ban Tư pháp của
Quốc hội, Văn phòng Chủ tịch nước... nên HĐTP vẫn tiến hành thủ tục giám đốc
thẩm.
* Ông ĐỖ ĐỨC VĨNH (nguyên kiểm sát viên
cao cấp):
Cả hai cơ quan cùng vượt quá thẩm quyền
Rõ ràng BLTTHS
chưa tiên liệu được trường hợp như vụ án của tử tù Hồ Duy Hải, vậy nên khi xảy
ra việc cả hai cơ quan tố tụng là tòa án và viện kiểm sát đều có quyết định
không kháng nghị bản án, nhưng rơi vào tình huống buộc phải xem xét lại bản án
thì mỗi cơ quan có cách áp dụng pháp luật khác nhau.
Trong khi Viện
KSND tối cao có đến hai quyết định vừa kháng nghị vừa không kháng nghị, tòa mở
phiên họp xem xét kháng nghị thì tòa cho rằng kháng nghị không đúng luật. Không
đúng luật nhưng vẫn xem xét cả nội dung và hình thức, rồi thừa nhận một số nội
dung kháng nghị đúng. Do vậy, theo tôi, cả hai cơ quan tố tụng đều đã vượt quá
thẩm quyền của mình.
Trong vụ án cụ
thể này, sau khi thành lập đoàn liên ngành để xem xét, đánh giá vụ án và đoàn
này đã thống nhất vụ án không oan, không sai và không cơ quan nào kháng nghị
thì thẩm quyền của cả tòa án và viện kiểm sát đã hết. Lúc này, nếu Ủy ban
Thường vụ Quốc hội yêu cầu mở phiên tòa đặc biệt để xem xét lại vụ án thì TAND
tối cao mở phiên tòa theo thủ tục đặc biệt để đánh giá lại.
Lần đầu tiên xử giám đốc thẩm công khai
Ngày 12-5, ông Nguyễn Trí Tuệ - phó chánh
án TAND tối cao - đã thông tin thêm về phiên xử giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải.
Ông Tuệ cho biết trong ba ngày làm việc, HĐTP TAND tối cao đã công bố các tài
liệu, chứng cứ vụ án, kết quả thẩm định vụ án. Việc tòa án các cấp xét xử Hồ
Duy Hải về tội "giết người" và "cướp tài sản" là có căn cứ.
Quá trình điều tra cũng như tại phiên tòa,
Hải đều xin giảm nhẹ hình phạt, sau khi bị Chủ tịch nước bác đơn xin ân giảm
hình phạt tử hình, Hải mới kêu oan.
Ông Tuệ cũng
khẳng định vụ án Hồ Duy Hải là vụ án lần đầu tiên TAND tối cao xét xử giám đốc
thẩm công khai. Thành phần tham dự có các cơ quan tố tụng từ trung ương tới địa
phương; các cơ quan tố tụng tham gia vụ án từ sơ thẩm đến phúc thẩm; một số cơ
quan như Ban Nội chính trung ương, Bộ Công an, Văn phòng Chủ tịch nước.
Sẽ kiến nghị Quốc hội giám sát lại vụ án
Sau khi phân
tích những vấn đề cốt lõi cho thấy nhiều luận cứ mà Hội đồng giám đốc thẩm TAND
tối cao đưa ra là chưa thuyết phục, ĐBQH Trương Trọng Nghĩa nói: "Từ những
băn khoăn trên, với tư cách là ĐBQH, tôi sẽ tiếp tục theo dõi và quan tâm kiến
nghị với Ủy ban Thường vụ Quốc hội để giám sát lại quyết định giám đốc thẩm của
TAND tối cao về vụ án này".
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét