GÁI QUÊ - HÀN MẶC TỬ ( 1939 )

Hàn Mặc Tử (1912–1940) tên thật Nguyễn Trọng Trí, tên thánh là Pierre, sinh ở làng Lệ Mỹ, huyện Đồng Lộc, Tỉnh Đồng Hới (nay là Quảng Bình) trong một gia đình công giáo nghèo, cha mất sớm. Thuở nhỏ sống và học tiểu học ở Quy Nhơn, học trung học ở Huế, sau làm ở Sở Đạc Điền, bị thôi việc vì đau ốm. 1934-1935 theo Thúc Tề vào Sài Gòn làm báo (viết báo Công luận, phụ trách trang văn báo Sài Gòn), về sau lại trở ra Quy Nhơn. 1936 bị mắc bệnh phong, phải vào nhà thương Quy Nhơn và qua đời ở đó.

Hàn Mặc Tử làm thơ sớm, 14 tuổi đã làm thơ Đường luật đăng báo với bút danh Minh Duệ Thị. 1930 đoạt giải nhất trong cuộc thi thơ do một thi xã tổ chức. Cùng Chế Lan Viên lập trường thơ Loạn, tuyên ngôn là bài tựa cho tập Điêu tàn của Chế Lan Viên. Với các bút danh Phong Trần, Lệ Thanh và cuối cùng là Hàn Mặc Tử, đăng bài trên các báo Phụ nữ tân văn, Tiếng dân, Công luận, Tân thời, Đông Dương tạp chí, Người mới, Trong khuê phòng, Sài Gòn, v.v... Sinh thời Hàn Mặc Tử mới xuất bản được Gái quê (1936).

Thế giới thơ Hàn Mặc Tử khá phức tạp, trong khoảng hơn 10 năm Hàn Mặc Tử đi từ thơ luật Đường cổ điển qua lãng mạn đến ít nhiều tượng trưng, siêu thực. Tập Gái quê và một số bài trong Đau thương cảm xúc trong trẻo, lời thơ nhẹ nhàng, tứ thơ bình đị, tình ý nồng nàn rạo rực, nhưng càng về sau này thơ càng kinh dị, huyền bí và đượm màu sắc tôn giáo. Những đau đớn về thể xác về linh hồn để lại những dấu tích rõ rệt trong tác phẩm.

ÂM THẦM

Từ gió xuân đi gió hạ về
Anh thường gởi gắm mối tình quê
Bên em, mỗi lúc trên đường cái
Hóng mát cho lòng được thoả thuê!

Em có ngờ đâu trong những đêm
Trăng ngà giãi bóng, mặt hồ êm
Anh đi thơ thẩn như ngây dại
Hứng lấy hương nồng trong áo em

Bên khóm thuỳ dương em thướt tha
Bên này bờ liễu anh trông qua
Say mơ vướng phải mùi hương ướp
Yêu cái môi hường chẳng nói ra

Độ ấy xuân về em lớn lên
Thấy anh em đã biết làm duyên
Nhưng thời gian vẫn trôi đi mãi
Yêu dấu lòng anh ôm hận riêng

BẼN LẼN

Trăng nằm sóng soải trên cành liễu
Đợi gió đông về để lả lơi
Hoa lá ngây tình không muốn động
Lòng em hồi hộp, chị Hằng ơi

Trong khóm vi vu rào rạt mãi
Tiếng lòng ai nói? Sao im đi?
Ô kìa, bóng nguyệt trần truồng tắm
Lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe

Vô tình để gió hôn lên má
Bẽn lẽn làm sao lúc nửa đêm
Em sợ lang quân em biết được
Nghi ngờ tới cái tiết trinh em

Trần Thanh Mại cực tán bài thơ này như sau: “Chỉ trong mười hai câu đã kết tinh lại biết bao rung cảm say sưa, mà nhất là biết bao ảo thuật quái dị. Mỗi chữ trong đây đều có một linh hồn, mỗi chữ là một “hoạt động lực”, nó bắt tay nhau mà nhảy lên một bản khiêu vũ thần tiên” (Hàn Mặc Tử, in lần thứ nhất, Tân Việt, Sài Gòn, trang 50).

DUYÊN MUỘN

Từ khi đôi má đỏ hây hây
Em tập thêu thùa, tập vá may
Chim sáo trước sân bay tới đậu
Em mừng sắp được lấy chồng đây.

Những lượt thu về, em thấy xuân
Trên đối má nõn lại phai dần
Và lòng em chẳng còn nao nức
Như lúc tả ưng lên đốt khói trầm.

Người nói duyên em đã muộn màng
Bởi vì nghèo khó chẳng xênh xang
Nhưng xuân em chín từ năm ngoái
Há hải vì em áo nối quàng.

ĐỜI PHIÊU LÃNG

(Gởi một gái làng quê tôi)

Mây trắng ngang trời bay vẩn vơ
Đời anh lưu lạc tự bao giờ
Đi đi... đi mãi nơi vô định
Tìm cái phi thường cái ước mơ
Ở chốn xa xôi em có hay
Nắng mưa đã trải biết bao ngày
Nụ cười ý vị như mai mỉa
Mỉa cái nhân tình lúc đổi thay
Trên đời gió bụi, anh lang thang
Bụng đói như cào lạnh khớp răng
Không có nhà ai cho nghỉ bước
Vì anh là kẻ chẳng giàu sang
Ban đêm anh ngủ túp lều tranh
Chỗ tạm dừng chân khách bộ hành
Đến sáng hôm sau anh cất bước
Ra đi với cái mộng chưa thành

EM LẤY CHỒNG

Ngày mai tôi bỏ làm thi sĩ
Em lấy chồng rồi hết ước mơ
Tôi sẽ đi tìm mỏm đá trắng
Ngồi lên để thả cái hồn thơ.

GÁI QUÊ

Xuân trẻ, xuân non, xuân lịch sự
Tôi đều nhận thấy trên môi em
Làn môi mong mỏng tươi như máu
Đã khiến môi tôi mấp máy thèm

Từ lúc tóc em bỏ trái đào
Tới chừng cặp má đỏ au au
Tôi đều nhận thấy trong con mắt
Một vẻ thơ ngây và ước ao

Lớn lên, em đã biết làm duyên
Mỗi lúc gặp tôi che nón nghiêng
Nghe nói ba em chưa chịu nhận
Cau trầu của khách láng giềng bên

HÁI DÂU

Em bỏ công lao tự thuở giờ
Chăn tằm mong kén chút duyên tơ
Cứ ngày hai buổi em đi hái
Mớ lá dâu về xắt nhỏ, to

Hái dâu em nghĩ lúc làm dâu,
In trí bà già độc ác sao
Vì thế em không còn muốn nữa
Lấy chồng cực lắm, phải chơi đâu.

LÒNG QUÊ

Một nhà cách mệnh thất bại trong một vụ ám sát bị tống giam, đêm ấy nhằm mùa đông giá lạnh, bỗng có tên ngục tốt đưa vào cho nhà cách mệnh phong thơ của một người tình ở nhà quê. Xem xong, nhà cách mệnh lấy bút làm bài này.)

Từ khi trong quán khách
Anh bứt áo ra đi
Nước mắt em ràn rụa
Lòng anh xiết sầu bi
Đạp chân lên đường máu
Anh gây chuyện ly kỳ
Rồi nước mây lưu lạc
Rồi anh ôm tình si
Âm thầm cùng ngày tháng
Không biết ở thôn quê
Em có gầy như liễu
Hay buồn như đám mây
Thương em không dám nghĩ
Đương lúc nước nhà nguy
Mối thù tràn như sóng
Lòng nào anh nỡ si
Cách nhau ngàn vạn dặm
Còn thấy rõ dung nghi
Phảng phất luôn trước mắt
Dường mới gặp hôm tê
Sống thác có hề chi
Trong lúc ngồi tưởng tượng
Lệ em ướt bài thi
Yêu đương cần họ mãi
Dưới ngọn đèn vô tri
Xét thân anh vô dụng
Ủng huỷ kiếp nam nhi
Sống chung cùng kẻ nghịch
Hổ thẹn đến ngàn cây
Có em, anh sống gượng
Hồn anh về thôn quê
Theo em bên bến xe
Nước mây còn lưu luyến
Tiếng lòng còn lâm ly
Tả lòng niềm tâm sự
Ruột gan đều tái tê

MẤT DUYÊN

Xuân em hơ hớ đào non
Chàng đã thương thương muốn kết hôn
Từ ấy xuân em cành chín ủng
Ngày ngày giặt lụa bến sông con.

Chàng đã vời ai đi tới bỏ
Cau trầu, lễ vật ở nhà em
Má em nhận gả không đòi cưới
Thấp thỏm em mừng được tấm duyên.

Từ ấy sao chàng không trở lại
Vuông tơ em dệt đã gần xong
Mấy lần đổi lá dâu ngoài ngõ
Mấy lượt mong chàng, chàng biết không?

MỘT ĐÊM NÓI CHUYỆN VỚI GÁI QUÊ

Tặng Quách Tấn

Chứa đầy hoa mộng trên trời cao
Đêm ấy không trăng mà có sao
Một tiếng vang xa, rơi xuống suối
Thì thầm trong gió ngàn phi lao.

Mình nắm tay ta hỏi mật thiết
Bước đường thi sĩ nhiều cay nghiệt
Hay đầy hương vị như rừng mai
Nhắm mắt ta vờ dường chẳng biết.

Vì nếu ta đây là trích tiên
Là hồn thi sĩ có lương duyên
Với bao gái đẹp trong nhân thế
Thì sống vô tâm chẳng biết phiền.

Ta có như ai thèm phú quí
Ngày đêm mơ ước điều xa xôi
Tuy không tư lự nhưng hồi hộp
Và biết làm thinh với ngọn đồi.

Ta thường giơ tay níu ngàn mây
Đi lại lang thang trên ngọn cây
Bởi ánh trăng ngà đã yếu đuối
Sương lam thấm áo lạnh không hay.

Mỗi khi mưa ngớt cơn giồn qua
Xắn áo ra vườn ta lượm hoa
Những cánh vô duyên theo gió rã
Vừa cười, vừa khóc ta chôn hoa.

Mình ơi, ta vốn khách đa tình
Nhưng mối tình ta toàn nhạt cả
Vì bao mỹ nữ, ta đều khinh.

MƠ

Ta thích đứng lặng trên bờ ao
Lắng nghe trong bụi tiếng thì thào
Của hai luồng gió đang vương vấn
Mà tiếng lòng ta cũng dạt dào

Ta thích ngồi mơ dưới gốc đa
Chờ người năm ngoái có đi qua
Yêu thương níu lại rồi tình tự
Tiếng lá vèo bay ta ngỡ là...

Ta thích len vào trong đám lau
Núp chờ trăng xuống để quàng nhau
Giả đò ân ái như năm ngoái
Gió lại ta ngờ nàng tới sau..

.

NẮNG TƯƠI

Mây hờ không phủ đồi cao nữa
Vì cả trời xuân tắm nắng tươi...
Hơi nắng dịu dàng đầy nũng nịu
Sau rào khẽ liếm cặp môi tươi...

Môi tươi thiếu nữ vừa trang điểm
Nắng mới âm thầm ước kết hôn
Đưa má hồng đào cho nắng nhuộm
Tình thay! Một vẻ ngọt và ngon...

Lá xuân sột soạt trong làn nắng
Ta ngỡ, em ơi vạt áo hường
Thứ áo ngày xuân em mới mặc
Lòng ta rộn rã nỗi yêu thương.

NHỚ CHĂNG

Nhớ chăng? Anh cùng em nô đùa
Ngây thơ như trẻ lên ba

Anh đứng bên cạnh
Coi em thêu thùa
Em thêu con phụng
Đậu trên cành ngô

Anh giựt lấy khăn
Tức mình ngó anh em háy
Em mượn tơ duyên kết lấy
Giải đồng tâm
Nào có phải anh với em
Tự kết mối lương duyên
Đó chẳng qua
Vì cha mẹ đôi bên
Ưng kết tình riêng.

Rồi ba em lại mất
Rồi ba anh chẳng còn
Mẹ em giàu có
Rồi lời hứa năm xưa
Cùng với dòng nước chảy qua

Đi biệt
Không về.

NHỚ NHUNG

Từ ấy anh ra đi 
Ngoài song không gió thoảng 
Hoa đào vắng mùi hương 
Lòng em xuân hờ hững. 

Từ ấy anh ra đi 
Bóng trăng vàng giải cát 
Cánh cô nhạn bơ vơ 
Liệng dưới trời xanh ngát. 

Từ ấy anh ra đi 
Tiếng dương cầm vắng bặt 
Dường tan trong đám sương 
Thoảng về nơi làng mạc. 

Từ ấy anh ra đi 
Em gầy hơn vóc liễu 
Em buồn như đám mây 
Những đêm vầng trăng thiếu.

NỤ CƯỜI

Trăng lên, nước lặng, tre là đà
Rơi bóng im trên đám cỏ hoa
Tiếng động sau cùng lau cỏ mọc
Tiếng ca chen lấn từ trong ra

Tiếng ca ngắt - Cành lá rung rinh
Một nường con gái trông xinh xinh
Ống quần vo xắn lên đầu gối
Da thịt, trời ơi! trắng rợn mình

Cô gái ngây thơ nhìn xuống hồ
Nước trong nổi bật dung hình cô
Nụ cười dưới ấy và trên ấy
Không hẹn, đồng nhau nở lẳng lơ

QUẢ DƯA

Ánh nắng lao xao trên đọt tre
Gió nam như lửa bốc tư bề
Môi khô chưa nếm mùi son phấn
Khao khát, trời ơi, bụm nước khe.

Lơ đãng mắt nhìn đến vạt dưa
Quả dưa xinh xắn buổi ban trưa
Chán chường hóng mát nằm phơi bụng
Ai thấy lúc nào mà chẳng ưa.

Ta liền ngắt đi rồi bóc xem
Má hồng ưng ửng lại răng đen,
Đã nhìn tận mặt còn chi nữa
Ta vội kề môi cắn kẻo thèm.

Ánh nắng lao xao trên đọt tre
Tiếng ca lanh lảnh trong vườn me
Tiếng ca im bặt. Rồi thấp thoáng
Vạt áo màu nâu hiện trước hè.

Mùi hương đi trước nàng theo sau
Đến chỗ vạt dưa, bỗng nghẹn ngào
Hổn hển nấc lên từng tiếng một.
Quả dưa ai hát. Quả dưa đâu.

SƯỢNG SÙNG

Lúc chàng ở rể, em nào hay
Thày mẹ em đâu có tỏ bày
Em cứ nhìn chàng, không phút ngượng
Và sau, em biết, sượng sùng thay.

TIẾNG VANG

Trên đọt tre già trăng lưỡi liềm
Hỡi trăng hãy chặt khóm thuỳ dương
Nghiêng mình trước gió chiều lơi lả
Và chặt luôn ta đứt nỗi niềm

Lòng ta rào rạt như làn sóng
Tay ngoắc đám mây dừng lại ngay
Mây vốn hơi sương mà đọng lại
Mau bay vào cuống họng ta đây

Ta đang khao khát tình yêu thương
Cất tiếng kêu vang trong im lặng
Tiếng ca vào núi, dội quanh vùng

TÌNH QUÊ

Trước sân anh thơ thẩn.
Đăm đăm trông nhạn về;
Mây chiều còn phiêu bạt
Lang thang trên đồi quê;
Gió chiều quên ngừng lại;
Giòng nước quên trôi đi...
Ngàn lau không tiếng nói;
Lòng anh dường đê mê.
Cách nhau ngàn vạn dặm
Nhớ chi đến trăng thề;
Dầu ai không mong đợi.
Dầu ai không lắng nghe
Tiếng buồn trong sương đục.
Tiếng hờn trong luỹ tre.
Dưới trời thu man mác.
Bàng bạc khắp sơn khê.
Dầu ai trên bờ liễu.
Dầu ai dưới cành lê...
Với ngày xuân hờ hững,
Cố quên tình phu thê,
Trong khi nhìn mây nước,
Lòng xuân cũng não nề...

Bài thơ này đã được nhạc sĩ Phan Bá Chức phổ nhạc thành bài hát cùng tên.

TÌNH THU

Đêm qua ả Chức với chàng Ngưu
Nhắc chuyện yêu đương ở dưới cầu
Kể lể một năm tình vắng vẻ
Sao em buồn bã suốt canh thâu?

Đêm ấy trăng thu vui vẻ lạ!
Người ta cười nói đến nhân duyên
Sao ta không dám nhìn nhau rõ
Gặp gỡ bên đường cũng thản nhiên?

Đêm trước ta ngồi dưới bãi trông
Con trăng mắc cỡ sau cành thông
Buồn buồn ta muốn về, trăng hỏi:
Thu đến lòng em có lạnh không?

Đêm nay ta lại phát điên cuồng
Quên cả hổ ngươi, cả thẹn thuồng
Đứng rũ trước thềm nghe ngóng mãi
Tiếng đàn the thé ở bên song...

Và được tin ai sắp bỏ đi
Chẳng thèm trở lại với Tình Si
Ta lau nước mắt, mắt không ráo
Ta lẫy tình nương, rủa biệt ly!

TÔI KHÔNG MUỐN GẶP

 Tôi hằng muốn thấy người tôi yêu
Nhơ nhởn đồi thông lúc xế chiều
Để ngực phập phồng cho gió giỡn
Đưa tay hứng lấy tình thanh cao.

Tôi thích nép mình trong cánh cửa
Hé nhìn đáng điệu của người yêu
Bước đi ngượng nghịu trên đường cái
Mỗi lúc ngang qua trước mặt lều.

Có lần trông thấy người tôi yêu
Đôi má đỏ bừng, tôi chạy theo
Tìm lấy hương thừa trong nếp gió
Thờ ơ, làn gió thoảng bay vèo.

Có lần trông thấy người tôi yêu
Tôi lại giả vờ lên mặt kiêu
Như chẳng sá gì cô gái lịch
Xa rồi, hối hận, mới nhìn theo.

Tôi cũng trông thấy người tôi yêu
Ngồi cạnh suối trong cởi yếm đào
Len lén đưa tay vốc nước rửa
Trong khi cành trúc động và xao.

Tôi không muốn gặp người tôi yêu
Có lẽ vì tôi mắc cỡ nhiều
Sắc đẹp nõn nà hay quyến luyến
Làm tôi hoa mắt nói không đều.

TRÁI MÙA

Mấy độ trong vườn, cam chưa chín
Mỗi lần em nhớ người trai tơ
Trưa hè năm ấy mua cam ngọt
Nhưng thấy cam xanh lại cáo từ.

Năm ngoái trong vườn cam chín cả
Gốc đào em đợi chàng qua mua
Nhưng con chim khách không về nữa
Chàng chẳng sang đâu, cam hết mùa.

Cam héo lòng em cũng héo hon
Đến nay em đã có chồng con
Tình cờ hôm ấy, chàng qua lại
Cam trái mùa rồi, hết cả ngon.

UỐNG TRĂNG

Ta căm với tiếng reo khô
Ta buồn với liễu bên hồ ngẩn ngơ
Ngông cuồng đi hái vần thơ
Yêu đương, rót nước để chờ trăng lên
Bóng Hằng trong chén nằm nghiêng
Lả lơi, tắm mát, làm duyên gợi tình
Sóng xao mặt nước rung rinh
Lòng ta khát miếng chung tình từ lâu
Uống đi cho đỡ khô hầu
Uống đi cho bớt cái sầu mênh mang
Có ai nuốt ảnh trăng vàng
Có ai nuốt cả bóng nàng Tiên Nga
Đã thèm cái giấc mơ hoa

Mlle Mộng Cầm

Một số bài thơ Hàn Mặc Tử lấy bút danh là tên người yêu Mộng Cầm. Bài trên đây được chép theo bản đăng trên báo Sài Gòn, bài này sau đăng trong tập Gái quê có được cắt và sửa chữa một số câu.