Các nước đã thoát nghèo,
bỏ Việt Nam ở lại?
06/10/2016 08:34 GMT+7
Để biết được trong quá khứ, một quốc gia ở châu Á, châu
Phi hay châu Mỹ Latinh đã từng giàu có hay phát triển văn hóa rực rỡ
như thế nào, hãy nhìn vào những gì họ đã làm ra, vốn đã bị các
nước đế quốc thực dân cướp đi.
Hãy
ghé qua các bảo tàng quốc gia của Anh, Pháp, Bồ Đào Nha, hay Tây Ban
Nha, có thể dễ dàng nhận ra vô số các bảo vật to có, nhỏ có, đến
từ Ai Cập, Trung Quốc, Nam Mỹ, v.v. Mỏi mắt tìm cũng khó có thể
thấy được một vật dụng dù nho nhỏ có dấu vết của người Việt. Trừ
trống đồng Đông Sơn – thời kỳ xa xưa, không có trong sử sách, thì hình
như người Việt Nam chúng ta chưa hề làm được bất cứ một sản phẩm
nào ra tấm, ra món cả.
Quá khứ – đâu chỉ Việt Nam nghèo
Có
rất nhiều nguyên nhân được đưa ra để giải thích cho cái sự nghèo của
nước Việt. Trong đó “văn minh lúa nước” hay văn hóa “làng xã”
thường được đưa ra như là một nguyên nhân gốc rễ, luôn được đưa ra để
giải thích cho bất kỳ bất cập hay yếu kém của dân tộc ta trong quá
khứ.
Công
bằng mà nói, trước khi xảy ra cách mạng công nghiệp và sự có mặt
của người phương Tây với đầu máy hơi nước thì không chỉ riêng có Việt
Nam mà cả châu Á này đều chủ yếu sống dựa vào nông nghiệp. Đặc
trưng của nghề này là phụ thuộc vào thiên nhiên, bấp bênh và hầu như
không thay đổi phương thức sản xuất trong nhiều thế kỷ. Trong bối cảnh
đó có lẽ trừ nhà cầm quyền và giới quý tộc ra, dân chúng ở đâu
cũng nghèo khó như nhau cả.
Trong
cái bối cảnh cùng nghèo và lạc hậu ấy, cần khách quan mà nói,
người Việt Nam không những được coi là kiên cường sống vững trước các
mối đe dọa từ phương Bắc, mà thực tế, đã không ít hơn một lần vươn
lên đứng đầu khu vực. Trong ánh hào quang ấy không thể không nhắc tới
thời Hồng Đức của Hoàng đế Lê Thánh Tông (1442 – 1497 ) và thời Đai
Nam rực rỡ của Vua Minh Mạng (1791 – 1841). Sức mạnh của các thời kỳ
này chủ yếu được hình thành nhờ khả năng tập hợp đầy đủ và phát
huy hiệu quả các nguồn lực trên cả nước. Đây chính là lúc người
Việt chúng ta ít chia rẽ nhất.
Chính
cái nghèo về vật chất đã không cho phép cha ông chúng ta duy trì
được lợi thế quân sự lâu dài sau mỗi lần động binh bên ngoài lãnh
thổ, và vì cái nghèo mà người Việt phải chấp nhận bỏ đi những cơ
hội vốn có thể giúp dân tộc này thay đổi về chất (một khi lượng
đủ) để tiến lên một tầm cao mới, với cơ cấu đa dạng và phức tạp hơn
của nền kinh tế cùng hệ thống quản trị.
Trừ
Nhật Bản, do không bị phương Tây đô hộ và đã tận dụng cơ hội để canh
tân đất nước để trở nên hùng mạnh ngay từ đầu TK 20, các nước Á châu
còn lại, kể cả Trung Quốc đều nghèo khó và tăm tối trước khi thế
chiến thứ II kết thúc vào năm 1945.
Hiện tại – chỉ mỗi chúng ta nghèo
Như
vậy việc đem quá khứ nghèo túng của ông cha ra để đổ lỗi cho cái
nghèo hiện tại có vẻ không được thuyết phục cho lắm. Thay vào đó,
chúng ta hãy nhìn thẳng vào bản chất của vấn đề và tìm hiểu xem
tại sao Việt Nam vẫn chưa thể thoát nghèo!
Chiến
tranh liên miên đúng là đã khiến dân tộc chúng ta mất đi nhiều cơ hội
để phát triển, nhưng đó không thể là lý do muôn thuở khi nó đã đi qua
cả vài thế hệ.
Cho
dù đã có được những thành tựu ấn tượng trong lĩnh vực nông nghiệp
trong vài chục năm trở lại đây, nhưng hơn 7 triệu tấn gạo và vài ba
triệu tấn cà phê cùng một ít hồ tiêu xuất khẩu, tạm thời vẫn chỉ
giúp chúng ta đủ ăn chứ chưa và có thể nói là làm Việt Nam khả dĩ
trở nên giàu có!
Gần
300 năm trước, Lê Quý Đôn đã nhìn ra được các thành tố cốt lõi của
một nền kinh tế – khi ông nói “phi công bất phú, phi thương bất hoạt”.
Không rõ có phải bởi vì những gì ông nói “sâu sắc” quá hay không mà
suốt 300 năm sau đó, người Việt vẫn một mực trung thành với nghề
nông. Lần lượt các triều đại sau này đều lấy sự ổn định (kể cả
trong nghèo túng) làm trọng mà phớt lờ thương mại. Có phải vì sợ
dân chúng “hoạt bát” quá(!)
Khác
với phương Tây, chúng ta thiếu hẳn một nền công nghiệp nền tảng. Khi
hội nhập trở lại, những gì Việt Nam biết về công nghiệp có thể nói
là một con số không tròn trĩnh. Đầu tư trong lĩnh vực này vừa tốn
kém, vừa vất vả lại vừa đọng vốn, nhưng lợi nhuận lại thấp và rất
lâu giàu.
Sự
hoạt bát – vốn được coi là hạn chế ở những nền văn minh lúa nước
lại không thiếu trong những con người Việt thời đổi mới. Không
rõ vô tình hay hữu ý, hoặc có lẽ là do khát vọng giàu sang lớn
quá, muốn đi tắt, đón đầu, nên người ta đã mạnh dạn thay từ “hoạt”
bằng từ “phú” trong câu nói của Lê Quý Đôn.
Thay
vì đầu tư máy móc, thiết bị, công nghệ để sản xuất ra các sản phẩm
- vốn đa phần đã có mặt khắp nơi trên thế giới do các nước phát
triển hơn sản xuất, người nhà mình đã chọn cách dễ hơn, đem lại lợi
nhuận lớn hơn và nhanh hơn rất nhiều – đi buôn. Kết quả là chỉ trong
hơn 20 năm, Việt Nam đã nhanh chóng chuyển đổi từ một đất nước của
nông dân thành đất nước của những doanh nhân.
Trong
số gần 500 ngàn doanh nghiệp hiện nay, không khó để nhận thấy số
lượng các doanh nghiệp chỉ kinh doanh mà không tham gia sản xuất đang
chiếm ưu thế.
(Còn nữa)
Trần Văn Tuấn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét