(Thanh Ngang Trên Thập Tự Giá)
(Bài viết của Phùng Quán)
(THẰNG KHÙNG trong tù này là Cha Chính
Vinh, tức là Linh mục Gioan Lasan NGUYỄN VĂN VINH (1912-1971), của Nhà thờ lớn
Hà Nội. Bài viết của Phùng Quán đã kể lại chuyện thật những năm, những ngày
cuối trong ngục tù của Ngài. Phùng Quán viết lại theo lời kể của nhà thơ Nguyễn
Tuân - không phải là nhà văn có cùng tên - khi cùng ở trong tù).
"… Anh ta vào trại trước
mình khá lâu, bị trừng phạt vì tội gì, mình không rõ. Người thì bảo anh ta phạm
tội hình sự, người lại bảo mắc tội chính trị. Nhưng cả hai tội mình đều thấy
khó tin. Anh ta không có dáng dấp của kẻ cướp bóc, sát nhân, và cũng không có phong
độ của người làm chính trị. Bộ dạng anh ta ngu ngơ, dở dại dở khùng. Mình có
cảm giác anh ta là một khúc củi rều, do một trận lũ cuốn từ một xó rừng nào về,
trôi ngang qua trại, bị vướng vào hàng rào của trại rồi mắc kẹt luôn ở đó. Nhìn
anh ta, rất khó đoán tuổi, có thể ba mươi, mà cũng có thể năm mươi. Gương mặt
anh ta gầy choắt, rúm ró, tàn tạ, như một cái bị cói rách, lăn lóc ở các đống
rác. Người anh ta cao lòng khòng, tay chân thẳng đuồn đuỗn, đen cháy, chỉ toàn
da, gân với xương.
Trên người, tứ thời một mớ
giẻ rách thay cho quần áo. Lúc đầu mình cứ tưởng anh ta bị câm vì suốt ngày ít
khi thấy anh ta mở miệng dù là chỉ để nhếch mép cười. Thật ra anh ta chỉ là
người quá ít lời. Gặp ai trong trại, cả cán bộ quản giáo lẫn phạm nhân, anh ta
đều cúi chào cung kính, nhưng không chuyện trò với bất cứ ai. Nhưng không hiểu
sao, ở con người anh ta có một cái gì đó làm mình đặc biệt chú ý, cứ muốn làm
quen… Nhiều lần mình định bắt chuyện, nhưng anh ta nhìn mình với ánh mắt rất
lạ, rồi lảng tránh sau khi đã cúi chào cung kính.
Hầu như tất cả các trại viên,
kể cả những tay hung dữ nhất, cũng đều thương anh ta. Những trại viên được gia
đình tiếp tế người để dành cho anh ta viên kẹo, miếng bánh, người cho điếu
thuốc.