Nguyen Ngoc Chu
Tai họa của Formosa Vũng Áng không chỉ kéo dài 70 năm khi dự án
kết thúc. Độc hại từ ô nhiễm môi trường là sự hủy diệt dần mòn vô
cùng nguy hiểm, mang tính di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Riêng hiểm họa từ đạo quân thứ 5 mà Formosa Vũng Áng để lại, thì sẽ
truyền đời truyền kiếp.
Phối cảnh tổ hợp cảng
biển và luyện thép Formosa tại Hà Tĩnh
Mong muốn có nhiều nhà đầu tư để đưa
kinh tế địa phương phát triển của lãnh đạo các tỉnh thành là chính
đáng và cần được trân trọng.
Nhưng hạn chế thời gian nhiệm kỳ, cộng với áp lực thay
đổi chỉ tiêu kinh tế, cũng như khát khao để lại “dấu ấn” trong thời
hạn 5 năm kể từ khi lên cầm quyền, khiến lãnh đạo nhiều tỉnh thành
không nghĩ đến chiến lược phát triển lâu dài, mà chỉ chăm chú vào những
nhân tố ngắn hạn “ăn liền".
Bởi vậy, vùng đất nào ngon để phát triển bất động sản,
nguồn khoáng sản nào bán được, nơi nào có thể cho nguồn thu nhanh,
là họ tận dụng “rải thảm đỏ” để mời các nhà đầu tư.
Nguồn thu ngân sách nhanh như nhà máy bia, thì cố gắng xin
phát triển bằng được. Bởi vậy nhà máy bia mọc lên như nấm, đưa Việt
Nam trở thành nước có lượng tiêu thụ bia theo đầu người cao bậc nhất,
bất chấp những hệ lụy nguy hiểm lâu dài về trí tuệ, sức khỏe, và
mạng sống, do hậu quả rượu bia để lại.
Thậm chí cả những nguồn thu ăn ngay nhờ du lịch “tâm linh”
cũng được khuyến khích xây dựng tức thì, bất chấp hiểm họa mê tin
dị đoan kìm hãm sự phát triển trí tuệ của nhiều thế hệ.
Dự án Formosa Vũng Áng, mà lãnh đạo Hà Tĩnh kỳ vọng như
một thần dược chữa trị căn bệnh đói nghèo cho địa phương, là một
thí dụ điển hình về mặt hiểm họa. Để rồi tổng hòa lại trên trục thời
gian 70 năm của dự án, Formosa Vũng Áng không chỉ mất nhiều hơn được,
mà là một tai họa. Tai họa không chỉ dành riêng cho Hà Tĩnh mà cho
cả Dân tộc.
Thực ra tai họa từ Formosa Vũng Áng không phải chờ đến 70
năm mới có thể tổng kết để rút ra điều được mất. Tại họa nhìn
thấy ngay trước mặt, sờ được ngay sau gáy. Có 5 tai họa chính sau đây.
I. TAI HỌA MÔI TRƯỜNG
Tai họa môi trường của khu luyện kim Formosa Vũng Áng xuất
phát từ bốn nguồn chính:
1. Nước thải
2. Ô nhiễm không khí
3. Tiếng ồn
4. Biến đổi nhiệt độ
2. Ô nhiễm không khí
3. Tiếng ồn
4. Biến đổi nhiệt độ
Nước thải trong luyện kim là vấn đề khó. Dẫu có xử lý
tốt bao nhiêu cũng không hết độc hại từ kim loại và hóa chất.
Bởi vậy muốn xử lý nước thải tốt cho các nhà máy luyện
kim thì phải đầu tư nhiều tiền với các công nghệ xử lý nước thải
hiện đại.
Công nghệ xử lý nước thải mà Formosa
sử dụng là loại lạc hậu, và bản thân Formosa không muốn mất nhiều
tiền cho xử lý nước thải, trừ phi bị ép buộc.
Bởi vậy Formosa
đã tận dụng 4 nhân tố sau đây để giảm thiểu chi phí xử lý môi trường
của mình:
• Việt Nam chưa đòi hỏi khắt khe về các tiêu chí môi trường.
• Các cơ quan về môi trường Việt Nam bị hạn chế về trình độ và phương tiện nghiệp vụ.
• Thêm vào đó là khát khao có nhà đầu tư nước ngoài.
• Cộng với kẽ hở của cơ chế quản lý và tệ nạn tham nhũng.
• Việt Nam chưa đòi hỏi khắt khe về các tiêu chí môi trường.
• Các cơ quan về môi trường Việt Nam bị hạn chế về trình độ và phương tiện nghiệp vụ.
• Thêm vào đó là khát khao có nhà đầu tư nước ngoài.
• Cộng với kẽ hở của cơ chế quản lý và tệ nạn tham nhũng.
Không ai hiểu được, bùa mê nào đã khiến chúng ta cho phép
Formosa làm đường ống ngầm rộng 1,2 m dài 1,5 km xả sâu vào lòng biển
ở độ sâu 17m, thay vì thông thường xả theo đường ống lấp trên đất
liền tại nhà máy.
Việc làm một đường ống ngầm như vậy dưới biển là rất
tốn kém, tốn kếm hơn nhiều lần so với đường ống cống xả nước thông
thường. Nhưng tại sao Formosa
đã đề xuất điều ngược đời như thế mà phía ta cũng chấp nhận?
Chẳng cần phải là chuyên gia trong cuộc, cũng thấy ngay hai
mục đích lộ liễu như ban ngày của đường ống xả ngầm này:
• Xả nước thải thoải mái mà không cần qua xử lý, vì
phía Việt Nam không thể kiểm soát được. Để che mắt phía Việt Nam,
chỉ cần cho một ống nhỏ dẫn nước qua xử lý để cung cấp các thông
số đo đạc cần thiết thường ngày (thậm chí tạo giả số liệu loại
này). Khi bị kiểm tra thì đóng van xả tự do, cho nước thải đi qua xử
lý. Xong đoàn kiểm tra, lại trở về quy trình cũ.
• Lúc cần thiết có thể vận chuyển bất cứ thứ gì, kể
cả người, qua hệ thống ống ngầm này từ nhà máy ra biển và ngược
lại. Rồi từ đó chuyển lên tàu thuyền mà phía Việt Nam không thể
kiểm soát được.
Vũng Áng là cảng nước sâu, tàu thuyền nước ngoài sẽ ra
vào nhiều. Thậm chí tàu ngầm loại nhỏ có thể dễ dàng đến mà khó
bị phát hiện. Căn cứ tàu ngầm Du Lâm cạnh thành phố cảng Tam Á đảo
Hải Nam cách cãng Vũng Áng chỉ 300 km. Sự thâm Tàu thì không ai định đoán
được.
Nước xả lưu lượng 12.000 m3/ ngày không qua xử lý và sau
này còn nhiều hơn nữa, là vô cùng độc hại cho môi sinh không chỉ ở
biển Vũng Áng Hà Tĩnh, mà theo hải lưu, còn là cho toàn bộ vùng
biển miền Trung Việt Nam.
Có thể nhắm mắt mà khẳng định với 99,99% độ chính xác
rằng, 294 tấn hóa chất độc hại mà Formosa nhập về, một phần trong
số đó làm hóa chất súc rửa, là nguyên nhân trực tiếp của hàng loạt
cá chết vừa qua.
Nhưng bất luận cá chết vừa qua là do điều gì đi nữa, thì
vấn đề nước thải của Formosa
cũng phải được xử lý dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt.
Không chỉ có nước thải, ba nhân tố còn lại là vấn đề ô
nhiễm không khí, vấn đề tiếng ồn, và vấn đề biến đổi nhiệt độ của
Formosa Vũng Áng, cũng phải đặt trong sự kiểm soát ngặt nghèo.
Nhiều công ty người Hoa đều đã rất nổi tiếng trên toàn
thế giới về vi phạm an toàn thực phẩm và môi sinh.
II. MẤT KẾ MƯU SINH
Tai họa thứ hai là mất kế mưu sinh.
Nước thải của Formosa dẫu có xử lý tốt như thế nào cũng
không hết sự độc hại của kim loại và hóa chất. Bởi vậy môi sinh của
cảng biển Vũng Áng ngày càng xấu đi. Cá tôm và các chủng loại hải
sản ngày càng ít.
Kết quả là đời sống của ngư dân ngàn đời bám biển sẽ
bị ảnh hưởng.
Tương tự như vậy là những người dân bị thu hồi đất làm
dự án. Chưa nói đến giá trị đền bù không xứng đáng của việc thu
hồi đất, mà dẫu có trả đắt lên hơn chục lần, trước mắt thì tưởng
chừng có lợi, nhưng về lâu dài thì không phải như thế.
Số tiền đền bù, ngay cả hậu hĩnh, có thể xây nhà mua
nhiều tiện nghi, thay đổi đời sống tức khắc. Nhưng khi bố mẹ ông bà
mất rồi, tiền tiêu hết rồi, thiết bị bị tiện nghi cũng cũ nát rồi,
thì lớp cháu chắt chít và đời sau được gì? Họ còn gia tài gì để
lại? Họ có gì để mưu sinh?
Một thửa đất nông nghiệp, nơi tổ tiên để lại cho cháu con,
đời đời kiếp kiếp truyền nhau trồng lúa trồng rau, chăn nuôi lợn gà,
dẫu không giàu sang, không cao lương mỹ vị, nhưng cũng đủ đảm bảo đời
sống cho gia đình.
Giá trị của ngôi nhà và thửa ruộng là giá trị vĩnh cửu
về chỗ ở và và sự đảm bảo nghề nghiệp mưu sinh ngàn đời, mà không
có thứ gì thay thế được.
Khi người dân chài không thể ra biển, khi người nông dân
không có đất để cày cấy, là tước đi kế mưu sinh của họ, không chỉ
cho một đời, mà cho muôn đời cháu chắt về sau.
III. BÁN RẺ TÀI NGUYÊN VÀ THUÊ ĐẤT RẺ MẠT
Về tài nguyên khoáng sản, phải xác định rõ, có những
thứ cần khai thác ngay, có những thứ chưa được khai thác.
Chẳng hạn những mỏ dầu khí ở biển khơi, nằm nơi trung
gian mà các nước đều có quyền khai thác thì nên tranh thủ khai thác.
Nhưng khoáng sản nằm sâu trong lãnh thổ nước ta, không ai
đến khai thác được, cũng không chuyển động ngầm ở dưới lòng đất
được, thì tùy từng trường hợp mà xử lý. Đủ điều kiện về công
nghệ, an toàn về môi trường, và hiệu quả về kinh tế, không ảnh hưởng
đến an ninh quốc gia, thì hãy khai thác. Bởi vì khoáng sản đó có thể
để lại cho đời sau sử dụng.
Quặng sắt ở Hà Tĩnh là nguồn tài nguyên quý. Tuy nhiên
kêu gọi nhiều nhà đầu tư nhiều năm mà chưa ai mặn nồng, chứng tỏ
điều kiện chưa chín muồi. Việc khai thác quặng sắt ở Hà Tĩnh có
thể chậm thêm dăm chục năm, hay hàng trăm năm nữa vẫn chưa muộn.
Nay vì Formosa
mà phải đưa ra nhiều ưu tiên vô tiền khoáng hậu, một trong số đó là
điều kiện thuê đất vượt khung kéo dài đến 70 năm. Diện tích thuê rất
phí phạm, những 33 km vuông cả đất liền và mặt biển. Còn giá thuê
đất thì vô cùng rẻ mạt. Tổng số tiền thuê đất là 96 tỷ cho 70 năm,
nghĩa là 1,37 tỷ/năm cho cả 33 km vuông! Thật không tin được.
Rồi Formosa còn yêu cầu về ưu tiên thuế suất, giảm phí
tài nguyên, và nhiều điều khoản khác nữa để trở thành đặc khu kinh
tế mà công luận đã đề cập đến trong thời gian qua.
Trong khi đó, về mặt công nghệ, dây chuyền của Formosa lắp
đặt ở Vũng Áng thuộc lớp lạc hậu, không đạt yêu cầu về môi trường,
mà đầu tư ở các nước văn minh chắc chắn không ai cho phép.
Chưa nói đến Formosa
xây tường biệt lập, thành lãnh địa riêng, làm gì khó ai biết.
Nếu không phải là đất chung, khoáng sản chung, mà là của
tư nhân thì không chủ nào đồng ý cho Formosa thực hiện dự án và
thuê đất như thế cả.
IV. ĐỘI QUÂN THỨ NĂM
Tai họa thứ tư nằm ở đội quân thứ năm.
Những người dân ở mọi quốc gia đều không bao giờ muốn
chiến tranh. Họ yêu hòa bình, sống với nhau như anh em bạn bè láng
giềng thân thiện. Trai gái yêu nhau trở thành vợ chồng, không phân biệt
màu da sắc tộc.
Nhưng khi chiến tranh xẩy ra là lúc con người bị đẩy lên
chiến tuyến. Đó là lúc sắc tộc trở thành vấn đề cốt lõi.
Chủ trương xuất khẩu người định cư nước ngoài, cũng như
mua tài nguyên khoáng sản nước ngoài, là các chiến lược xuyên suốt lâu
dài, được khuyến khích, của nhà cầm quyền Trung Quốc.
Đội quân hàng ngàn người Hoa lao động ở Vũng Áng bắt đầu
lấy vợ, đẻ con, lập phố ở Vũng Áng. Họ là những người lao động
giản đơn, mà phần lớn khó kiếm sống, khó lấy vợ ở Trung Quốc. Trong
số đó có những người thuộc thành phần bất hảo mà nhà cầm quyền
Trung Quốc khuyến khích ra nước ngoài sinh sống.
Hãy nhìn lấy tấm gương Donbass của Ucraina mà soi. Không
một khối lượng tiền nào có thể so sánh được, nói chi lợi ích vài
trăm triệu đô la mà dự án Formosa Vũng Áng vẽ ra sẽ mang lại.
V. AN NINH QUỐC GIA BỊ ẢNH HƯỞNG
Chưa bao giờ người Trung Quốc đi lại và đến sinh sống ở
nước ta dễ dàng như hiện nay. Quả thực là họ đi lại như chỗ không
người. Nếu muốn tự so sánh, hãy thử đi Trung Quốc rồi rút ra kết
luận.
Đèo Ngang đông tây từ biển đến biên giới Lào chỉ khoảng 50
km, là vị trí chiến lược vô cùng quan trọng. Chiếm Đèo Ngang là chia
cắt nước ta thành 2 miền không thể ứng cứu cho nhau.
Với những vùng thuê đất nhiều năm ở Lào, với đội quân
thứ 5 ở Kỳ Anh, với cảng Vũng Áng, và với lực lượng hải quân ngày
càng phát triển mà khoảng cách từ đảo Hải Nam đến Đèo Ngang chỉ
khoảng 300 km, chưa nói đến căn cứ quân sự ở Hoàng Sa, Trường Sa, sự
đe dọa Đèo Ngang từ biển và từ Lào là hiện thực.
Việc để người nước ngoài thuê một vùng diện tích rộng
lớn ở Vũng Áng đến 70 năm, với hàng ngàn người đến lao động sau đó
lấy vợ sinh con lập phố xá, là điều điều bất lợi vô cùng cho an ninh
quốc gia.
VÀI ĐIỀU PHẢI LÀM
Ai cũng mong cho dân giàu nước mạnh. Nhưng cái giàu ăn xổi
ở thì, chỉ nhìn thấy thêm được một khoản tiền thuế hàng năm và lợi
ích dịch vụ ngắn hạn trước mắt, mà cố tình quên đi tai họa dài lâu
cho muôn dân, thì thật là nguy hiểm.
Liệu mỗi năm Formosa Vũng Áng sẽ đem lại bao nhiều tiền
nộp thuế ngân sách? Điều này không khó để tính ra, dựa từ con số vẽ
trên giấy tờ, rằng công suất nhà máy đạt tối đa 10 triệu tấn
thép/năm cho giai đoạn một, và công suất tối đa 22,5 triệu tấn /năm
(không biết đến bao giờ) của dự án. Rõ ràng từ vài đến dăm trăm tỷ
tiền thuế hàng năm của Formosa không đủ bù tiền bán rẻ tài nguyên
hàng triệu tấn quặng/năm và tiền thuê 33 km vuông diện tích đất và
mặt biển, chứ đừng nói các thiệt hại khác.
Còn tạo công ăn việc làm và phát triển công nghệ luyện
kim ư?
Formosa Vũng Áng sẽ chẳng đào tạo gì cho Việt Nam về đội
ngũ và kỹ thuật viên lành nghề về luyện kim, mà sau đó Việt Nam có
thể tự mình mình xây dựng và điều hành nhà máy. Đừng hy vọng điều
đó. Công nghiệp ô tô phát triển ở Việt Nam gần 30 năm qua đã cho Việt
Nam được những gì, thì công nghiệp luyện kim chẳng thể làm điều hơn
được.
Còn việc trả lương và cách đối xử của các công ty người
Hoa thì nhiều người đã rõ. Họ trả lương thấp và quản lý rất khắc
nghiệt.
Công nhân làm việc ở Formosa lên đến 12 h ngày trong
môi trường độc hại để kiếm từ 5-10 triệu đồng/tháng. Đó là công
việc cực nhọc độc hại, bất đắc dĩ mới phải làm.
Tai họa của Formosa Vũng Áng không chỉ kéo dài 70 năm khi
dự án kết thúc. Độc hại từ ô nhiễm môi trường là sự hủy diệt dần
mòn vô cùng nguy hiểm, mang tính di truyền từ thế hệ này sang thế hệ
khác. Riêng hiểm họa từ đạo quân thứ 5 mà Formosa Vũng Áng để lại,
thì sẽ truyền đời truyền kiếp.
Điều cần làm trước mắt là buộc Formosa Vũng Áng tuân thủ
nghiêm ngặt quy trình xử lý nước thải và các tiêu chuẩn về môi
trường khác.
Riêng với đường ống xả ngầm dưới lòng biển thì không cho
sử dụng. Còn nếu cho sử dụng thì phải lập một trạm nổi lấy mẫu
cuối đường ống xả trên biển. Lấy trực tiếp thường xuyên ngày đêm từ
đầu cuối của ống xả dưới lòng biển. Trạm này là của Việt Nam và
do Việt Nam điều hành.
Riêng về vụ cá chết và hệ quả, thì bắt đền bù thích
đáng theo thông lệ và luật pháp quốc tế.
Có như vậy may ra Formosa mới thay đổi cách ứng
xử.
Nguồn: http://chieulang.com.vn/video/chi-tiet/5-tai-hoa-tu-formosa-vung-ang-nguyen-ngoc-chu-8177.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét